Παλαιές εποχές: Η Μαρία Πενταγιώτισσα...

Η Μαρία η Πενταγιώτισσα ήταν λαϊκή ηρωίδα που έζησε στα τέλη του 19ου αιώνα στην ορεινή Φωκίδα. Το πραγματικό της όνομα ήταν Μαρία Δασκαλοπούλου και το όνομα Πενταγιώτισσα το όφειλε στον τόπο καταγωγής της, το χωριό Πενταγιοί.
Η Μαρία Πενταγιώτισσα ήταν ιδιαίτερα όμορφη και δυναμική γυναίκα για τα δεδομένα της εποχής της. Συμβούλευε τις γυναίκες και κυρίως τα κορίτσια του χωριού της να διεκδικούν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες. Η Μαρία από μικρή άρχισε να δείχνει σημεία ζωηρής και ανυπόταχτης καλλονής. Σ’ όλο το χωριό είχε γίνει ονομαστή για τα μάτια της, τα «μεγάλα κρασογάλανα μάτια» που ετόξευαν στον ατενίζοντα αυτά κάποιο ρεύμα που θάμπωνε και μάγευε σαν τα μάτια της Γοργόνας. Με τον καιρό η Μαρία εμέστωσε σε αδρή κοπέλλα με θαυμασία κορμοστασιά, με εύγραμμα στήθη, ενώ το θείο πρόσωπό της έλαμπε σαν ήλιος. Και τα παλληκάρια του χωριού άρχισαν να δαιμονίζονται γι’ αυτή. Ο δρόμος από τον οποίον θα περνούσε η Μαρία για να φτάσει στη βρύση θα ήταν πάντα πιασμένος από τους νέους ερωτευμένους που περίμεναν το πέρασμά της. Τη νύχτα γύρω από το σπίτι της αντηχούσαν περιπαθή τραγούδια και τις Κυριακές, στο χοροστάσι, τα παλληκάρια εμάλωναν ποιο να πρωτοπιάσει στο συρτό το χέρι της Μαρίας
Αυτό όμως που εξόργησε την συντηρητική κοινωνία του χωριού της ήταν ότι ερωτεύτηκε έναν νέο του χωριού, τον Δημήτρη Τουρκάκη και δεν κράτησε κρυφό τον έρωτά της. Ο Τουρκάκης ήταν παλληκάρι με αρκετή περιουσία, ένας από τους καλύτερους υποψηφίους γαμπρούς του χωριού. Πολλές λυγερές τον εκαμάρωναν για άντρα τους, περισσότερο όμως η Τασούλα, εξαδέλφη της Μαρίας. Και όταν η Μαρία παρασυρομένη από το πάθος της εξεμυστηρεύθη στην εξαδέλφη της τις σχέσεις της με τον Τουρκάκη και το σχεδιαζόμενο γάμο τους, η Τασούλα εμάνιασε και ορκίστηκε να εμποδίσει με όλα τα μέσα την ένωσή τους. Και επειδή άλλον τρόπο καταλληλότερο δεν είχε, ανεκοίνωσε στο Θανάση, τον αδελφό της Μαρίας, τους κρυφούς έρωτές της. Αυτό την έφερε σε σύγκρουση με την ανδροκρατούμενη κοινωνία του χωριού των Πενταγιών και ο αδερφός της της άσκησε μεγάλη πίεση. Το αποτέλεσμα ήταν να δολοφονηθεί ο αδερφός της από τον Δήμήτρη Τουρκάκη. Μετά τη θανάτωση του μοναδικού προστάτη της και αδελφού της από τον αγαπημένο της, παντρεύτηκε τον χήρο Γεώργιο Αρμάο στο διπλανό χωριό Παλαιοκάτουνο (Κροκύλειο), του ανέθρεψε και μόρφωσε τα 4 παιδιά του από προηγούμενο γάμο, τους έδωσε σωστές αρχές και πέθανε το 1896 σε ηλικία 60 ετών(Εφημερίδα Εστία).
Η ιστορία της έγινε ζωντανός θρύλος και έφτασε μέχρι τα πέρατα του κόσμου. Η περίπτωση της θρυλικής Μαρίας Πενταγιώτισσας απασχόλησε όλα τα είδη του λόγου (θέατρο, επιθεώρηση, ποίηση, κινηματογράφο, μουσική, σάτιρα) και στο όνομά της λειτούργησαν εφημερίδες και συστήθηκαν εξωραϊστικοί Σύλλογοι. Με το όνομα της Μαρίας Πενταγιώτισσας ο Εθνικός Ποιητής Κωστής Παλαμάς δημοσίευσε στη συλλογή "Τα μάτια της ψυχής μου" πολύστιχο ποίημα στο οποίο ύμνησε τα χαρίσματά της και εμμέσως παρομοίασε τα κάλη και τις χάρες των ωραίων γυναικών με αυτά της Μαρίας . Το ποίημα αυτό αφιέρωσε στον Ανδρέα Καρκαβίτσα.
Οι συμπατριώτες της, για να τη στιγματίσουν και για να παραδώσουν στο αιώνιο ανάθεμα τα κακουργήματά της, έκαμαν ευθύς το τραγούδι της. Το δημοσιεύουμε ολόκληρο, γιατί μόνο λίγοι το ξέρουν:

Στα Σάλωνα σφάζουν τραγιά και στο Χρισσό κριάρια
Και στης Μαρίας την ποδιά σφάζονται παλληκάρια.

Κλείσε τα παραθύρια σου και σκέπασ’ τη φωτιά σου
Να μη φανεί ο ασίκης σου, όπ’ έχεις στην ποδιά σου.

Τι ’ ν’ το κακό οπώ’ καμες στο δόλιο το Θανάση;
Τον αδελφό σου σκότωσες, τον Τούρκο για να πάρεις.

Στον Κάρκαρο τον έριξες, στον Κάρκαρο τον ρίχνεις.
Κανείς δεν κάνει απόφαση να μπει για να τον βγάλει.

Ο Γιάννης κάνει απόφαση να μπει για να τον βγάλει.
Παίρνει πεντάδιπλα σχοινιά με δεκοχτώ φανάρια.

Σαν μπήκε και τον έβγαλε στο αίμα βουτημένον
Και η Μαρία λιγοψυχά και πέφτει να πεθάνει.

-Τίνος τα λες αυτά Μαριά και Τουρκοπιστωμένη;
Εσύ ’σουν που τον σκότωσες και τώρα θα τον κλάψεις;